11 Ιουνίου. Σήμερα η εκκλησία μας τιμά την μνήμη του Αγίου Ζαφειρίου

Τι σχέση έχει όμως με την ΒΑ Χαλκιδική;

Κείμενο: Χρήστος Καραστέργιος

Μετά τη μάχη της Ρεντίνας τον Ιούνιο του 1821 και την συντριβή των Ελλήνων επαναστατών από τις υπέρτερες Οθωμανικές δυνάμεις, χιλιάδες κάτοικοι της ΒΑ Χαλκιδικής βρήκαν καταφύγιο στο Άγιο Όρος. Ανάμεσα τους πολλές γυναίκες και παιδιά. Η αδυναμία των επαναστατών να φυλάξουν τα στενά της χερσονήσου του Άθω στον Πρόβλακα, έφερε μετά το πάρσιμο και την καταστροφή της Κασσάνδρας την επονείδιστη υποταγή στον Εμίν Λουμπούτ Πασά τον Δεκέμβριο του 1821. Όσοι κάτοικοι μπόρεσαν να βρουν κάποιο πλεούμενο διέφυγαν στις Σποράδες και οι υπόλοιποι αναγκάστηκαν να περάσουν κάτω από τα τουρκικά σπαθιά υποφέροντας τις κακουχίες και τις διώξεις των Γενιτσάρων. Αυτοκρατορικό φιρμάνι της 3ης Μαΐου 1821, λίγες ημέρες μετά την έκρηξη της επανάστασης όριζε ότι «τα παραγγέλματα του Ιερού Σερή επιβάλλουν όπως αυτοί μεν οι άπιστοι διαπερώνται εν στόματι ρομφαίας, τα τέκνα και αι γυναίκες των εξανδραπωδίζωνται, τα υπάρχοντά των διανέμωνται μεταξύ των πιστών νικητών του Ισλάμ, αι δε εστίαι των παραδίδωνται εις το πυρ και την τέφραν ούτως ώστε ούτε αλέκτορος φωνή να μην ακουσθή πλέον εν αυταίς».

Αυτόπτης μάρτυρας αυτών των γεγονότων, ο γερο Αργυρός, αναφέρει ότι σε πολλά χωριά από εκατό οικογένειες πριν την επανάσταση, έμειναν μετά τον Χαλασμό μόλις δέκα. Όσα παιδιά έπιασαν οι Οθωμανοί και στάθηκαν τυχερά τα οδήγησαν βίαια στον εξισλαμισμό και πολλές γυναίκες τις οδήγησαν στα χαρέμια και στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.

Μία από αυτές τις ιστορίες είναι κι αυτή του Αγίου Ζαφειρίου που η μνήμη του γιορτάζει σήμερα.

Στον κώδικα 743 (6250) της Ρωσικής Μονής του Αγίου Παντελεήμονα Αγίου Όρους σημειώνεται το εξής:

«Εἰς τό Ἁγιώνυμον Ὄρος τοῦ Ἄθω κατά 1821, 1822, 1823, ὅτε ἐξεράγη εἰς τήν Ἑλλάδα ἡ ἐπανάστασις, ἦλθεν ὁ Ἀμπομπούτ πασᾶς τῆς Θεσσαλονίκης καί ὑπέταξεν τό Ὄρος καί πολλά δεινά συνέβησαν. Εἶτα ἀποστείλας ἀνθρώπους ἰδικούς του εἰς τό Ὄρος, ἐσύναξαν τά εὑρισκόμενα παιδία, 70 τόν ἀριθμόν, καί ἤγαγον αὐτά εἰς τήν Θεσσαλονίκην καί τά ἐτούρκευσαν. Ἕνα δέν μόνον ἐστάθη σταθερόν εἰς τήν πίστιν καί ἐμαρτύρησεν, ὀνόματι Ζαφείριος».

Ο γέρο Αργυρός αναφέρει ότι και άλλα παιδιά που σκλαβώθηκαν στο Άγιο Όρος. Δύο από αυτά αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν και βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. 

Πολλές επίσης ήταν οι γυναίκες που βρέθηκαν στα σκλαβοπάζαρα.

Μία λησμονημένη σήμερα ιστορία μας διασώζει ο Δημήτριος Ι. Τερτυλίνης σε άρθρο του το 1960. Αναφέρει την γυναίκα του οπλαρχηγού Πανταζή η οποία προσπάθησε να φανεί άσχημη στον Πασά για να μη την πάρει στο χαρέμι του. Το αποτέλεσμα ήταν να βρει τον θάνατο στο Μαύρο Αλώνι της Ιερισσού.

Ο Άγιος Ζαφείριος όπως και όλοι όσοι μαρτύρησαν στο Άγιο Όρος ή στο Μαύρο Αλώνι είχαν καταγωγή από τα χωριά της ΒΑ Χαλκιδικής· την Ιερισσό, το Γομάτι, τον Ίσβορο, το Παλαιοχώρι, τα Ρεβενίκια, την Χωρούδα ή την Λιαρίγκοβη κτλ.

Είναι δηλαδή μέρος μέρος της ιστορίας μας!

Άγιος Ζαφείριος 11 Ιουνίου συναξαριστής

Χριστού κηρύξας θεότητα γενναίως,

Μαρτύρων εύρες, Ζαφείριε, την δόξαν.

Πρώτη τε δεκάτη Ζαφείριος Χριστώ παρέστη.

Ακολουθία του Αγίου συνέταξε ο ιερομόναχος Αθανάσιος Σιμωνοπετρίτης, Υμνογράφος της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας.

Ἀπολυτίκιον

Ήχος α΄.

Της ερήμου πολίτης.

Εν τη πίστεως πέτρα εδρασθείς γενναιότατα, πλάνην εμυκτήρισας Αγαρ, νεομάρτυς Ζαφείριε· νεότητος το άνθος παριδών, τό αίμά σου προσήνεγκας Θεώ· όθεν στέφει εκοσμήθης εν ουρανοίς, ως αθλητής χριστόψυχος. Δόξα τώ σε καλέσαντι Θεώ, δόξα τώ σε δυναμώσαντι, δόξα τώ δεδωκότι σε ημίν, μεσίτην ακαταίσχυντον.

Κοντάκιον

Ήχος δ΄. Ο υψωθείς.

Στερωθείς επί της πίστεως πέτραν, παραμονή σου εν τώ Όρει του Αθω, γενναίως εκαρτέρησας τυράννων απειλάς, καί Μωάμεθ ήλεγξας την σκοτώδη θρησκείαν, όθεν ώσπερ πρόβατον, καθαρόν του Δεσπότου, εθυσιάσθης και στεφανωθείς, εν Παραδείσω, ευφραίνη Ζαφείριε.

Μεγαλυνάριον

Ιησούν κηρύξας Λόγον Θεού, καί ελέγξας Αγαρ, τόν ψυχώλεθρον σκοτασμόν, μάρτυς ανεδείχθης, Ζαφείριε τρισμάκαρ, πρεσβεύων υπέρ πάντων, τών γεραιρόντων σε.

Έτερον Μεγαλυνάριον

Σάπφειρος υπάρχων θεολαμπής, Ζαφείριε ώφθης, νεομάρτυς του Ιησού, τό της Εκκλησίας, διάδημα κοσμήσας, καί φωτισμόν παρέχων, τοίς ανυμνούσί σε.

Ὁ Οἶκος

Ου πολυχρόνιόν εστι τίμιον άπαν γήρας, αλλ’ ηλικία στολισμόν έχουσα σωφροσύνην, διό νεότητι σφυζούση και ακμάζων εν συνέσει, ως τη δυνάμει του σταυρού κραταιωθείς καί Πνεύματι αγίω φωτισθείς, θεολογούση γλώσση Ιησούν τον Θεάνθρωπον πρό των ασεβών τρανώς ανεκήρυξας, καί βδελυξάμενος αυτών τάς υποσχέσεις, διήλεγξας ανδρικώς την της Αγαρ ψυχώλεθρον πλάνην· όθεν την κάραν αποτμηθείς ως σφάγιον τίμιον Κυρίου, φιλομαρτύρων νύν τους χορούς, ευφραίνεις Ζαφείριε.

Κάθισμα

Ήχος πλ.α΄. Τον συνάναρχον Λόγον.

Των αρχαίων Μαρτύρων ζήλον τον ένθεον, μιμηθείς εύρες δόξαν τούτων ισότιμον, υπομείνας καρτερώς άπασαν βάσανον, και ελέγξας ανδρικώς, πλάνην Αγαρ σκοτεινήν, διό τμηθείς σου την κάραν, συμβασιλεύεις Κυρίω, δι Ον ηγώνισαι Ζαφείριε.